Kıdem Tazminatı Hesaplanması Koşulları Kapsamı Zamanaşımı
Kıdem Tazminatı Uygulaması – Hak Kazanma Koşulları – Hesaplanması – Kapsama Giren Ödemeler
1-Genel Açıklamalar:
Kıdem tazminatı ile ilgili düzenleme 25.08.1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinde yer almaktadır. Söz konusu madde 1475 sayılı İş Kanununun yürürlükte kalan tek maddesidir.
Kıdem tazminatı, çalışma ilişkisinin maddede belirtilen hallerden birine bağlı olarak sona ermesi halinde; işçinin işe başladığı tarihten işten ayrıldığı tarihe kadar geçen her tam yıl için işverence kendisine ödenmesi gereken 30 günlük ücret tutarındaki tazminattır. Belirtilen 30 günlük süre hizmet akitleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir. Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna (Başbakanlık Müsteşarına) 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Dönemler İtibariyle Kıdem Tazminatı Tavanı Pratik Bilgiler bölümünde yer almaktadır. 5953 sayılı Kanuna tabi olarak basın mesleğinde çalışanlar için ise herhangi bir tavan sınırlaması bulunmamaktadır. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Ödeme işçinin en son aldığı brüt ücret üzerinden yapılır, sadece Damga Vergisi kesilir.
İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya aralıklarla yeniden yapılmış olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. İşyerlerinin devir veya intikali ya da herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır. 12.07.1975 tarihinden itibaren işyerinin devri veya herhangi bir suretle el değiştirmesi halinde işlemiş kıdem tazminatlarından her iki işveren sorumludur. Ancak, işyerini devreden işverenlerin bu sorumlulukları işçiyi çalıştırdıkları sürelerle ve devir esnasındaki işçinin aldığı ücret seviyesiyle sınırlıdır. 12.07.1975 tarihinden evvel işyeri devrolmuş veya herhangi bir suretle el değiştirmişse ve devir mukavelesinde aksine bir hüküm yoksa işlemiş kıdem tazminatlarından yeni işveren sorumludur.
T.C. Emekli Sandığı Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununa veya yalnız Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olarak sadece aynı ya da değişik kamu kuruluşlarında geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi suretiyle Sosyal Sigortalar Kanununa göre yaşlılık veya malullük aylığına ya da toptan ödemeye hak kazanan işçiye, bu kamu kuruluşlarında geçirdiği hizmet sürelerinin toplamı üzerinden son kamu kuruluşu işverenince kıdem tazminatı ödenir.
Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu işveren şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez. İşverenin sorumluluğu altında ve sadece yaşlılık, emeklilik, malullük, ölüm ve toptan ödeme hallerine mahsus olmak kaydıyla Devlet veya kanunla kurulu kurumlarda veya % 50 hisseden fazlası Devlete ait bir bankada veya bir kurumda işveren tarafından kıdem tazminatı ile ilgili bir fon tesis edilir.
2-Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları:
a-Hizmet akdinin işçi tarafından;
1-4857 sayılı İş Kanununun 24 üncü maddesinde belirtilen ve işçiye hizmet akdini derhal fesih hakkı veren sebeplerden dolayı,
2-Muvazzaf askerlik hizmetinden dolayı,
3-Bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla,
4-506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılması nedeniyle,
5-Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile,
Feshedilmiş olması
b-Hizmet akdinin işveren tarafından 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesinde belirtilen ve işverene hizmet akdini derhal fesih hakkı veren ve II numaralı bentte belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri dışındaki sebeplerden dolayı feshedilmiş olması.
c-Hizmet akdinin işçinin ölümü sebebiyle son bulması. Tazminat işçinin kanuni mirasçılarına ödenir.
İşçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla hizmet akdini sona erdirmesi halinde, kıdem tazminatı hakkından faydalanabilmesi için aylık veya toptan ödemeye hak kazanmış bulunduğunu ve kendisine aylık bağlanması veya toptan ödeme yapılması için yaşlılık sigortası bakımından bağlı bulunduğu kuruma veya sandığa müracaat etmiş olduğunu belgelemesi şarttır. İşçinin ölümü halinde bu şart aranmaz.
Eğer hizmet akdi yukarıda belirtilen haller dışında, işçinin kendi isteği ile sona erdirilmiş veya ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nedeniyle işveren tarafından sona erdirilmişse, işçinin kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
3-Kıdem Tazminatının Hesaplanması:
Kıdem tazminatının hesaplanması, en son brüt ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur. Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında normal ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan; para veya para ile ölçülmesi mümkün, sözleşmeden veya kanundan doğan ve aynı zamanda devamlılık arz eden menfaatler de göz önünde tutulur. Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuattan doğan diğer hakları saklıdır.
4-Kıdem Tazminatında Zaman Aşımı Süresi:
Söz konusu 1475/14 üncü maddede kıdem tazminatının zaman aşımı süresiyle ilgili herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Bu nedenle kıdem tazminatının zaman aşımı süresi genel hükümlere tabibidir, yani 818 sayılı Borçlar Kanununun 125 inci maddesi uyarınca 10 yıldır. Zaman aşımı süresinin başlangıç tarihi yani işlemeye başladığı tarih ise işçi açısından hizmet akdinin feshedildiği tarihtir.
5-Kıdem Tazminatına Dahil Olan Ödemeler:
• İkramiye
• Temettü
• Süreklilik arz eden prim ödemeleri
• Kasa tazminatı
• Mali sorumluluk tazminatı
• Unvan ya da imza tazminatı
• Yemek yardımı
• Gıda yardımı (süt, yoğurt, ara dinlenmesinde verilen meşrubat v. b.)
• Erzak yardımı
• Yakacak yardımı
• Aile yardımı
• Çocuk zammı veya çocuk yardımı
• Ulaşım yardımı (yol parası)
• Konut yardımı (kira yardımı)
işyerinde kullanılmak üzere veriliyor, işyeri dışında kullanılmasına müsaade edilmiyorsa kıdem tazminatı hesabına dahil edilmez)
• Sosyal yardım niteliğinde ayakkabı veya ayakkabı bedeli
• Yıllık izin harçlığı (her yıl veriliyorsa)
• Aylık ödenen eğitim yardımı
• Sağlık yardımı
• Giyim yardımı
Yukarıda sıralanan ödemeler örnek olup, bu ödemeler gibi süreklilik arz eden tüm ödemeler kıdem tazminatı hesabına dahil edilir.
6-Kıdem Tazminatına Dahil Olmayan Ödemeler:
• Fazla çalışma ücreti
• Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil (dini bayram, yılbaşı) günleri için ödenen ücretler
• Yolluklar (harcırahlar)
• Jübile ikramiyesi
• Yıllık izin ücreti
• Evlenme yardımı
• Doğum yardımı
• Ölüm yardımı
• Doğal afet yardımı
• Askerlik yardımı
• Hastalık yardımı
• Bir defaya mahsus ödenen ikramiyeler
• Seyahat primleri
• Yeni iş arama yardımı
• Bayram harçlığı
• Vardiya ücreti
• Eğitim yardımı
• Tasarrufa teşvik kesintisi işveren payı
• İşsizlik sigortası primi işveren payı
• İşçiye verilen iş güvenliği malzemesi ve iş elbisesi bedeli
• İşle ilgili malzeme bedelleri
• Süreklilik arz etmeyen, bir defaya mahsus ödemeler
Yukarıda sıralanan ödemeler örnek olup, bu ödemeler gibi süreklilik arz etmeyen ödemeler kıdem tazminatı hesabına dahil edilmez.Kaynak:sgkbilgi.com
Yorumlar
Yorum Gönder